Izložba “Maske i maskiranje u običajnoj praksi” – odličan primer međumuzejske saradnje!

Povodom Evropske noći muzeja, Narodni muzej Valjevo pripremio je izložbu “Maske i maskiranje u običajnoj praksi – tradicionalni i obnovljeni običaji”, autorki Gordane Pajić i Natalije Marković, etnologa Narodnog muzeja Valjevo. Izložba je rezultat ozbiljnog istraživačkog rada i saradnje sa kolegama iz drugih muzejskih institucija, umetničkim društvima, crkvom, pojedincima i čuvarima etnološkog i nematerijalnog nasleđa.

U ime autorskog tima prisutnima se obratila etnolog Natalija Marković i pojasnila da ova izložba predstavlja običaje godišnjeg i životnog ciklusa u kojima se koriste maske i maskiranje u tradicionalnoj i obnovljenoj formi običaja u različitim krajevima Srbije.

“U vremenu kada su nastajali ovi običaji imali su obrednu i magijsku funkciju. Cilj im je bio da ritualima i određenim ponašanjem obezbede napredak i zadovoljenje opštih interesa zajednice. Sve pomenute osobenosti običaja, maske i obredne povorke, na izložbi su predstavljeni kroz priče o: koledarskim povorkama, povorkama vertepa, Belim pokladama, povorkama lazarica, kraljica i dodola. Tu je i priča o čaušu koji pripada običajima životnog ciklusa. Od svih pomenutih običaja u valjevskom kraju se pominju samo vertepi i lazarice, koje se i danas neguju u obnovljenom obliku”, otkrila je autorka uz napomenu da i sama izložba kao i prateći katalog, paralelno upućuju na tradicionalne i obnovljene forme običaja.

“Potrebu da se ovi običaji sačuvaju i prenose na najbolji način, svedoči sve češće obnavljanje nekih od njih, kao što su Bele poklade i Lazarice. U nekim sredinama održava se kontinuitet ovih običaja, što je dovelo do upisa Lazarica iz Sirinićke župe u Nacionalnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije, kao i pokladnog običaja Ženidba kraljevića Marka”, navela je Natalija Marković uz napomenu da je ova izložba dobar primer međumuzejske saradnje kojoj će valjevski muzej i dalje težiti.

Za muzejsku prezentaciju upotrebljena je bogata foto dokumentacija, koja je nastajala u proteklim decenijama u Etnografskom muzeju u Beogradu, Narodnom muzeju u Čačku, Narodnom muzeju Šumadije Kragujevac. Upotrebljene su i fotografije nastale u novije vreme iz Muzeja „Staro selo“ Sirogojno, Muzeja jezika i pisma u Tršiću, Centra za nematerijalno kulturno nasleđe u Beogradu, iz privatnih kolekcija saradnika, kao i tokom ovogodišnjeg istraživanja na terenu etnografa Narodnog muzeja Valjevo. Muzejski predmeti koji predstavljaju tradicionalne forme koledarskih maski i lazarica ustupio im je Etnografski muzej u Beogradu, a odela i maske koja su predstavljeni obnovljeni običaji Vertepa, Belih poklada i Kraljica ustupili su crkva u Laćarku, učesnici Lozovičkih poklada, Narodni muzej Čačak i Ansambl narodnih igara i pesama „Branko Radičević“ iz Rume.

B. M.